Panująca obecnie epidemia wirusa SARS-CoV-2 intensywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie zarówno przedsiębiorców, jak i podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej. Rzutuje ona także silnie na sytuację stron różnego rodzaju stosunków prawnych.
Obszary, na które w sposób szczególny może oddziaływać epidemia wirusa SARS-CoV-2 to:
- stosunki kontraktowe – w obecnych realiach wykonywanie zobowiązań, zarówno tych niepieniężnych jak i pieniężnych, może być znacznie utrudnione. Strony umowy mogą w takiej sytuacji próbować dążyć do wyłączenia swojej odpowiedzialności powołując się na umowne klauzule siły wyższej lub też na art. 3571 Kodeksu cywilnego, wprowadzający tzw. klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków (rebus sic stantibus). Wobec spodziewanego, znaczącego zachwiania stabilności stosunków gospodarczych, wspomniana klauzula niewątpliwie zyska na znaczeniu. Przesłankami jej zastosowania jest zaistnienie nadzwyczajnej zmiany stosunków społecznych, w tym gospodarczych, przy braku możliwości przewidzenia takiej zmiany, nadmierne trudności w spełnieniu świadczenia lub groźba rażącej straty dla jednej ze stron umowy a także związek przyczynowy pomiędzy tymi okolicznościami. Ocena, czy w danym przypadku niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania było skutkiem sytuacji związanej z epidemią koronawirusa, powinna być dokonywana indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy. Dokonanie przez strony umowy odmiennej oceny w tym zakresie może prowadzić do powstania sporu, który zostanie ostatecznie poddany pod rozstrzygnięcie sądu.
- roszczenia związane z niezachowaniem procedur mających na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2 – tego rodzaju roszczenia mogą być kierowane w szczególności przeciwko podmiotom leczniczym. Ich podstawą może być np. dopuszczenie do pracy osoby, która powinna przebywać na kwarantannie. Zdarzenie, które miało miejsce w dniu 19 marca 2020 r. w szpitalu przy ul. Banacha w Warszawie, pokazuje, że tego rodzaju sytuacje zdarzają się w praktyce, a dalszy rozwój epidemii może takie przypadki mnożyć. Rozwiązanie zaistniałych w związku z takimi przypadkami sporów wymaga kompleksowej analizy procedur, w tym powstających doraźnie oraz właściwego umiejscowienia odpowiedzialności.
- stosunki prawa pracy – ograniczenia w możliwości swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej mogą niekorzystnie wpływać na sytuację finansową pracodawcy i w konsekwencji skutkować m.in. opóźnieniami w wypłacie wynagrodzeń czy też redukcją zatrudnienia. Na tym tle może dochodzić do sporów sądowych pomiędzy pracodawcami a pracownikami.
- prawo spółek i rynek kapitałowy – epidemia koronawirusa wpływa na bieżące funkcjonowanie spółek. Z uwagi na kwarantannę i czasową niedostępność personelu, wspólników (akcjonariuszy) lub członków organów, utrudnione może okazać się m.in. dotrzymanie terminów sporządzenia, zatwierdzenia i publikacji sprawozdań finansowych, terminów przekazywania raportów kwartalnych czy terminów przeprowadzenia walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Zwracamy również uwagę, że w związku z epidemią koronawirusa pojawiły się nowe zalecenia Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) w zakresie obowiązków informacyjnych. ESMA zaleciła emitentom m.in. uwzględnienie w raporcie rocznym za 2019 r. informacji o faktycznych i potencjalnych skutkach koronawirusa, a jeżeli raport roczny został już sporządzony, w kolejnych raportach okresowych. Pomimo tego, że zalecenia ESMA nie są formalnie wiążące, to jednak ze względu na rangę organu który powyższe zalecenia wydał, powszechnie wskazuje się, że powinny być one uwzględnione przez emitentów.
Aktualna sytuacja może również powodować, że niektóre podmioty będą dążyły do szybkiego spieniężenia swoich aktywów w celu uzyskania gotówki na pokrycie bieżących wydatków. Występujący obecnie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie spadek wartości indeksów giełdowych stanowi natomiast dobrą okazję do tańszego nabycia akcji.
- prawo nieruchomości – w zakresie umów dotyczących korzystania z nieruchomości (w tym w szczególności w obszarze umów najmu zawieranych na potrzeby prowadzenia działalności gastronomicznej, a także innych rodzajów działalności, które na skutek wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii, doznały znacznego ograniczenia) zwracamy uwagę na możliwe utrudnienia w wykonywaniu zobowiązań umownych (np. z tytułu czynszu najmu).
Podobnej sytuacji należy spodziewać się w obszarze inwestycji budowlanych, gdzie wykonawcy stoją obecnie przed koniecznością wyboru pomiędzy kontynuacją realizacji rozpoczętych inwestycji w warunkach rozprzestrzeniania się koronawirusa a narażeniem się na odpowiedzialność z tytułu nieterminowej realizacji robót. Natomiast po stronie inwestorów występuje ryzyko opóźnienia w realizacji inwestycji, z czym wiąże się zagrożenie strat związanych z późniejszym przystąpieniem do eksploatacji realizowanych obiektów, a w niektórych przypadkach również ryzyko odpowiedzialności kontraktowej wobec innych podmiotów (np. agentów komercjalizacji, przyszłych najemców).
- gospodarka odpadami – aktualna sytuacja stanowi duże wyzwanie dla obszaru gospodarki odpadami (ze szczególnym uwzględnieniem odpadów komunalnych). Niezakłócona działalność podmiotów świadczących usługi odbioru i przetwarzania odpadów komunalnych jest kluczowa z punktu widzenia bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego obywateli Polski. Głównymi problemami, z jakimi mierzy się obecnie ta branża, są m.in.: brak procedur postępowania z odpadami wytworzonymi w miejscu zidentyfikowanym jako miejsce występowania koronawirusa, brak możliwości realizowania usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych zgodnie z dotychczasowymi procedurami (w zakresie harmonogramu odbioru odpadów, podziału odpadów na frakcje itd.). Ponadto, również w tym obszarze mogą wystąpić przejściowe problemy z należytym wykonywaniem zobowiązań umownych, w tym w obszarze umów zawieranych w reżimie prawa zamówień publicznych.
Nasza Kancelaria posiada długoletnie doświadczenie we wskazanych wyżej obszarach. Podkreślenia wymaga ponadto możliwość łatwego uzyskania przez nas wiedzy medycznej z uwagi na kontakty w środowisku medycznym – bez znajomości tych problemów nie da się prowadzić wielu spraw związanych z epidemią. Chcielibyśmy również podkreślić, że mamy na koncie wygrane trudne sprawy kierowane przeciwko podmiotom medycznym.
Zwracamy także uwagę, że prowadzone są obecnie prace nad tzw. tarczą antykryzysową, której celem jest ochrona przedsiębiorców i pracowników przed skutkami epidemii koronawirusa. Projektowane rozwiązania prawne obejmują m.in. wsparcie finansowe dla firm w postoju, możliwość uzyskania przez duże i średnie firmy z funduszu PFR Inwestycje podwyższenia kapitału lub finansowania w postaci obligacji, możliwość odstąpienia od kar umownych za opóźnienia w realizacji zamówienia publicznego związane z epidemią, rozliczenie całej tegorocznej straty w przyszłym roku.
Możemy zaoferować Państwu świadczenie kompleksowej pomocy prawnej obejmującej w szczególności zastępstwo procesowe a także sporządzanie analiz i opinii prawnych w związku z problemami, jakie może dla Państwa rodzić epidemia koronawirusa i daleko idące jej skutki a także doradztwo w zakresie nowych regulacji prawnych, które mają łagodzić skutki tej epidemii.
W razie jakichkolwiek pytań prosimy o bezpośredni kontakt z Kancelarią pod numerem telefonu 22-312-41-10 bądź też drogą mailową na adresy:
m.wierzbowski@wierzbowski.com (prawo spółek i rynek kapitałowy),
s.jakszuk@wierzbowski.com (prawo spółek i rynek kapitałowy),
a.krysiak@wierzbowski.com (stosunki kontraktowe, roszczenia związane z niezachowaniem procedur mających na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2, stosunki prawa pracy),
w.jacyno@wierzbowski.com (prawo nieruchomości i gospodarka odpadami),
j.rewkowska@wierzbowski.com (prawo nieruchomości i gospodarka odpadami).
